همه می دانیم که «سلامتی» یکی از نعمت های بزرگ الهی است که شکر و سپاس فراوانی را در هر لحظه و هر آن زندگی می طلبد. اما آیا «بیماری» که نقطه مقابل آن است، یکی از عذاب ها و کیفرهای الهی به حساب می آید و نشانه قهر و عقاب الهی است؟

به اهل دلی گفتند چرا ناراحت و گرفته ای؟ گفت: «به گمانم چند وقتی است که خدا دوستم ندارد و نظر لطفش را از من برداشته!» گفتند: از کجا فهمیدی که چنین شده؟ پاسخ داد: «خیلی وقت است که بیمار نشده ام. حتی یک سرماخوردگی ساده هم به سراغم نیامده! به گمانم خطایی کرده ام که خدا بیماری را از من برداشته است.»

شاید به نظر شما این سخن قدری عجیب و غریب بیاید و بگویید هیچ عاقلی اینگونه فکر نمی کند. اما گاهی هم بد نیست که مجنون وار فکر کنیم و این عقل دو دو تا چهارتای بشری را به خود وانهیم.

همه می دانیم که «سلامتی» یکی از نعمت های بزرگ الهی است که شکر و سپاس فراوانی را در هر لحظه و هر آن زندگی می طلبد. اما آیا «بیماری» که نقطه مقابل آن است، یکی از عذاب ها و کیفرهای الهی به حساب می آید و نشانه قهر و عقاب الهی است؟

 دو روی یک سکه

«سلامتی» و «بیماری» دو روی یک سکه اند. سکه ای پر بها که از جانب پروردگار به همه مومنان هدیه داده شده است. بنابراین زندگی بر پایه هر یک از این دو روی سپید و سیاه بچرخد، خیرات و برکات خاص خود را خواهد داشت و گونه ای از رحمت پروردگار خواهد بود.

امام سجاد علیه السلام در دعای خود به هنگام بیماری می فرماید:

«بار خدایا! تو را سپاس بر تندرستى ام که پیوسته در آن به سر مى برم و تو را سپاس بر بیمارى که در بدنم پدید آورده اى. زیرا نمى دانم، اى خداى من! کدام یک از این دو حالت (تندرستى یا بیمارى) به سپاسگزارى تو شایسته تر و کدام یک از این دو زمان براى ستایش تو سزاوارتر است. آیا زمان تندرستى... یا زمان بیمارى که مرا به وسیله آن (از گناهان) پاک کردى؟» (صحیفة سجّادیه، دعای 15)

حضرت داود علیه السلام بارها به درگاه خدا چنین می فرمود: «بار خدایا! نه بیمارى اى که مرا سنگین و بسترى گرداند (به من بده) و نه تندرستى اى که مرا به فراموشى و غفلت (از یاد تو) کشاند، بلکه حدّ میان این دو (را نصیبم فرما)

آری، همانگونه که سلامتی ثمرات فراوانی می تواند برای انسان داشته باشد، بیماری نیز می تواند پیامدهای شایسته بسیاری را به همراه بیاورد. بنابراین انسان باید در هر دو حال ـ سلامتی یا بیماری ـ سپاسگزار خدا باشد و شکرگزار این همه موهبت الهی باشد.

جالب اینجا است که خداوند این سکه را به گونه ای قرار داده تا اکثر دوران زندگی بر روی سپید آن بچرخد و کمتر بر روی سیاه آن قرار گیرد. به طور معمول اکثر دوران زندگی با «سلامتی» سپری می شود و گهگاهی «بیماری» فضای زندگی را به خود اختصاص می دهد. اما با این حال همین دوران اندک، زیاد به نظر می رسد و معمولا زبان ها را به شکوه و گلایه می گشاید.

امام سجاد علیه السلام نیز در این دعا به این نکته اشاره کرده اند. ایشان تندرستی را ایام غالب زندگی انسان بر می شمرند و بیماری را پدیده ای جانبی و زودگذر معرفی می کنند. بنابراین مقصود ما نیز از بیماری، بیماری های صعب العلاج و طولانی و دشوار نیست. بلکه مقصود، بیماری هایی است که هر از چند وقتی به سراغمان می آید و تغییری کوتاه در زندگی ایجاد می کند و غبار غفلت را از صفحه دل می زداید. نقل شده که حضرت داود علیه السلام بارها به درگاه خدا چنین می فرمود: «بار خدایا! نه بیمارى اى که مرا سنگین و بسترى گرداند (به من بده) و نه تندرستى اى که مرا به فراموشى و غفلت (از یاد تو) کشاند، بلکه حدّ میان این دو (را نصیبم فرما).» (الدعوات، 134)

البته باید توجه داشت که شکیبایی در برابر بیماری های طولانی و دشوار از ارزش بیشتری برخوردار است و پاداش والاتری را در پی خواهد داشت.

بیماری، منشا خیرات و برکات!

از سخنان معصومان علیهم السلام بر می آید که اگرچه بیماری در نگاه اول از جمله سختی ها و ناملایمات زندگی است اما در نگاهی دقیق تر منشا بسیاری از خیرات و برکات خواهد بود.

پیامبر خدا در مورد آن می فرماید:

از مؤمن و بیتابىِ او از بیمارى تعجّب مى کنم. اگر مى دانست که چه ثوابى در بیمارى هست، بى گمان دوست مى داشت پیوسته بیمار باشد تا آن گاه که پروردگار خود عزّ و جلّ را دیدار کند

پیامبر خدا صلّی الله علیه و آله بیماری را زکات بدن دانسته است و سبب پاکسازی انسان برشمرده است. روزی پیامبر در مورد اهمیت زکات مال و زکات بدن سخن گفت. اصحاب حضرت از ایشان پرسیدند، زکات مال را می دانیم که چیست اما زکات بدن چیست؟ حضرت فرمود: «این است که انسان، آفت و آسیبی ببیند.»

اصحاب که بسیار متعجب شده بودند، رنگ رخساره شان دگرگون شد. پیامبر ادامه داد: می دانید مقصودم چیست؟ گفتند: نه، ای فرستاده خدا!

پیامبر برایشان چنین توضیح داد: «گاهی ممکن است به تن انسان خراشی برسد و یا پایش بلغزد و به سنگی برخورد کند و یا ناخوشی کوچکی پیدا کند و بیمار شود و یا خاری در تنش برود و یا هر چیز که شبیه اینها باشد.» (الکافی، ج 2، ص 258)

پیامبر در این حدیث، «بیماری» را به «زکات اموال» تشبیه کرده است. اما شباهت «بیماری» به «زکات» چیست؟

وقتی کسی زکات می پردازد، ظاهرش این است که از اموال و ثروتش کاسته می شود و ضرر قابل توجهی می بیند. اما حقیقت آن است که زکات، بهره های فراوان مادی و معنوی را برای صاحبش به ارمغان خواهد آورد و برکت دنیوی و اخروی او را در پی خواهد داشت.

بیماری هم ظاهرش ناراحتی و سختی و گرفتاری است. اما خوب که به آن نگاه می کنیم، برکات فراوانی را در آن می بینیم و خیرات بسیاری را پس از آن خواهیم دید.

از جمله این برکات که در روایات امامان معصوم ما به آن اشاره شده است: «افزایش روحیه صبر و شکیبایی»، «افزایش درجات معنوی»، «پاکسازی روح و تن از نکبت گناه» و «کفاره گناهان» است.

این تاثیرات شایسته به قدری قابل اعتنا و فراوان است که پیامبر خدا در مورد آن می فرماید:

از مؤمن و بیتابىِ او از بیمارى تعجّب مى کنم. اگر مى دانست که چه ثوابى در بیمارى هست، بى گمان دوست مى داشت پیوسته بیمار باشد تا آن گاه که پروردگار خود عزّ و جلّ را دیدار کند. (التوحید، ص 401)

البته این سخن پیامبر به این معنا نیست که از خدا درخواست بیماری طولانی کنیم و دوست داشته باشیم تا آخر عمر در بستر به سر بریم بلکه سخن ایشان ترغیبی است بر شکیبایی در برابر بیماری و اشاره ای است به پاداش بزرگی که در پی آن خواهد آمد.